De vragenlijst, die afgelopen week via provincies, gemeenten en dorpsbesturen werd verspreid, moet een beeld geven van hoe Nederlanders denken over goederenvervoer van de havens naar Noordoost-Europa. Opvallend is volgens critici de toonzetting: scheepvaart wordt in de introductie als “gevaarlijk” omschreven, vrachtwagens worden gekoppeld aan files en ongelukken, terwijl spoor het “meest duurzaam” wordt genoemd.
Kritiek op framing
Bestuurslid Renske Hummelink uit Zieuwent, van de vereniging van dorpsbelangen, noemt de enquête “een gedrocht”. Met tegenzin stuurde ze de link door naar andere dorpsbesturen in de Achterhoek. Volgens haar wordt de Noordtak – een goederenspoorlijn parallel aan de N18, van Zevenaar naar Oldenzaal – “handig in de vragenlijst gefietst”. Ook actiegroep Stop de Noordtak ziet de enquête niet als neutrale inspraak, maar als een manier om draagvlak te creëren.
Voorzitter Carmen Klein Goldewijk uit Heelweg wijst erop dat alternatieven buiten beeld blijven. “Dit heeft niks te maken met nimby-gedrag. Wij geloven dat het anders kan. Eerst moet worden gekeken naar samenwerking met Duitsland en de rol van scheepvaart en wegtransport. Een nieuwe spoorlijn door de Achterhoek zonder Duitse aansluiting wordt een nachtmerrie.” Ze wijst op de Betuwelijn, die nog niet ten volle benut is en bij de Duitse grens overgaat op een reguliere spoorlijn waar ook passagierstreinen rijden.
Achtergrond: nut en noodzaak
De nieuwe onrust contrasteert met de geruststelling die de regio eind 2024 kreeg. Toen besloot het ministerie dat een onafhankelijk onderzoek zich eerst zou richten op de vraag of uitbreiding van het goederenvervoer over spoor richting Duitsland überhaupt nodig is. Pas daarna zou een discussie over mogelijke tracés volgen.
Doetinchems wethouder Steintjes, in de regio verantwoordelijk voor mobiliteit, noemde dat destijds nog ‘een overwinning’. Volgens hem moet eerst gekeken worden of uitbreiding nodig is, mede omdat de Betuwelijn nog niet vol is en omdat de uitgediepte Elbe Hamburg bereikbaar heeft gemaakt voor grotere schepen. Ook andere havens, zoals Gdansk, kunnen volgens hem een rol spelen in het bedienen van Noordoost-Europa.
Reactie ministerie
Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat benadrukt dat de enquête onderdeel is van het lopende nut- en noodzaakonderzoek goederenroutering Noordoost-Europa (GNOE). “Het onderzoek is afgelopen april gestart en heeft als doel feitelijke informatie te verzamelen zodat op basis daarvan het gesprek verder gevoerd kan worden over het nut en de noodzaak van goederenroutering naar Noordoost-Europa en daarbij verschillende belangen af te wegen,” laat een woordvoerder weten.
De enquête is volgens het ministerie een logisch onderdeel van een participatieproces en waar de waardes ervan tegen de doorontwikkeling van het goederenspoor en personenvervoer per spoor worden afgezet. Het volledige onderzoek moet voor de zomer van 2026 worden afgerond.
Verdeelde belangen
Ondertussen botsen regionale belangen. Bewoners langs bestaande spoorlijnen via Zutphen en Deventer klagen al jaren over goederentreinen die door hun achtertuinen rijden. De spoorlobby, gesteund door Rotterdam en Belgische havens, pleit juist voor een noordelijke aftakking om de capaciteit te vergroten. Daarmee staat de provincie Gelderland opnieuw voor een lastige opstelling: terwijl de Achterhoek de Noordtak resoluut afwijst, klinken elders pleidooien voor ontlasting van bestaande routes.
“De Achterhoek is eensgezind,” zegt Klein Goldewijk. “In Overijssel is de houding meer verdeeld. Maar je moet ook kijken naar andere oplossingen, zoals ondergrondse pijpleidingen, of naar de snelle verduurzaming van scheepvaart en wegvervoer. Schippers vragen daar zelf om.”
Onzekerheid blijft
Hoewel de enquête formeel slechts een onderdeel is van het lopende onderzoek, blijft de scepsis in de Achterhoek groot. Voor veel bestuurders en inwoners voelt de vragenlijst minder als een open raadpleging en meer als een richtinggevende stap. “Want als je in een enquête al uitgaat van spoor als dé oplossing,” zegt Hummelink, “dan weet je welke kant men op stuurt.”
