Nieuw spreekwoordenmuseum verbindt streektalen en mensen over de grens

De betrokkenen van Stichting Culturele Grenscontacten Achterhoek-Westmünsterland benadrukken met een voorbeeld hoe spreekwoorden in de streektaal toegankelijkheid en betrokkenheid bevorderen. Een Winterswijks grondverzetbedrijf plaatste afgelopen voorjaar borden bij de opengebroken winkelstraten. Met de tekst ‘Kiek uut! Bulten! De bestrating wordt straks donders mooi en veilig’ werden ergernissen een stuk minder, zegt Diane Abbink van de stichting.

Dit voorbeeld is half dialect en half straattaal, en wordt direct gevat. Hoewel deze specifieke combinatie niet in het digitale museum te vinden is, staan er wel vergelijkbare spreekwoorden en wijsheden uit het gebied van Drenthe, Twente, Achterhoek, Grafschaft Bentheim en West-Münsterland. “Spreekwoorden zijn niet één op één te vertalen, maar de betekenis heeft zeker overeenkomsten. Spreekwoorden en gezegden slaan een brug en brengen je dichter bij de ander, ook bij degene aan de andere kant van de grens.”

De bedenker van het spreekwoordenmuseum is Girbe Buist uit Zwolle, een kenner van streekcultuur, geboren en grotendeels opgegroeid in Noord-Drenthe. Hij vertelt al lange tijd bezig te zijn met spreuken en volkswijsheden. Ze stammen van generaties geleden en worden nog steeds gebruikt, vaak zonder nadenken. “De maatschappij verandert voortdurend, dus je kunt je afvragen wat er nog van waar is of klopt in deze tijd,” zegt Buist.

“De spreekwoorden in het museum zijn allemaal voorgelegd aan wetenschappers uit verschillende maatschappelijke velden: relaties, gezondheid, opvoeding, werk en inkomen. De zin en onzin wordt in het digitale museum nader verklaard.” Buist verwacht dat ook jongeren de opzet van het dialectspreekwoordenmuseum zullen raadplegen. “Zij zoeken op internet, luisteren naar podcasts en kijken naar YouTube-video's.”

Het online museum heeft zowel een Nederlandse als een Duitse versie. De dialectspreekwoorden staan door elkaar heen, maar zowel de Achterhoekers als de West-Münsterlanders kunnen de dialectspreuken in het Duits en Nederlands goed begrijpen. “Het museum kan verder worden uitgebreid met meer spreekwoorden uit het grensgebied,” zegt Diane Abbink. Het ontwerp van het gebouw is deels geïnspireerd op de traditionele gebouwen in de streek.

Het museum bevat een podcast, en de volledige inhoud is te vinden in een e-book dat ook op een van de verdiepingen van het virtuele gebouw is aan te klikken. “Een leuk extraatje is de spreekwoordentest, die manieren weergeeft hoe je met conflicten omgaat”, zegt Girbe Buist. Uit de conclusies van de wetenschappers in de podcast blijkt dat spreekwoorden een middel zijn om gemakkelijker met conflicten om te gaan.